Ο πρώτος Όμιλος UNESCO ιδρύθηκε στο Σεντάι της Ιαπωνίας το 1947, πριν ακόμα μάλιστα η Ιαπωνία γίνει μέλος της UNESCO (1951).
Οι Όμιλοι UNESCO λειτουργούν ως μη κερδοσκοπικά σωματεία, σέβονται τις ιδρυτικές αρχές της UNESCO και είναι νομικά και οικονομικά ανεξάρτητοι από αυτήν.
Η παγκόσμια λαϊκή κίνηση Όμιλοι UNESCO στηρίζει τις προτεραιότητες του Οργανισμού, αξιοποιώντας την εμπειρία, τις ικανότητες και τις προσδοκίες των τοπικών κοινοτήτων για την ενίσχυση της ειρήνης και των ανταλλαγών. Οι Όμιλοι αποτελούνται από ομάδες ανθρώπων κάθε ηλικίας, κοινωνικής θέσης και υπόβαθρου, οι οποίοι μοιράζονται την ακλόνητη πίστη τους στα ιδεώδη της UNESCO, όπως αυτά διατυπώνονται στον Καταστατικό Χάρτη της.
Παρόλο που διακρίνονται για τα κοινά αυτά χαρακτηριστικά τους, οι Όμιλοι UNESCO μπορούν να λάβουν πολλές διαφορετικές μορφές. Η φύση ενός Ομίλου διαμορφώνεται από τα μέλη του, καθώς και από τις συνθήκες και τον κοινωνικό περίγυρο στον οποίο καλείται να λειτουργήσει.
Με σκοπό την προώθηση της διεθνούς αλληλεγγύης, οι Όμιλοι οργανώνονται συνήθως ανεξάρτητα, στο πλαίσιο όμως μιας Εθνικής Ομοσπονδίας.
«Ο ρόλος των Ομίλων UNESCO είναι κομβικός για την εκπλήρωση της αποστολής του Οργανισμού, καθώς την διευκολύνουν, τηρώντας τις αξίες και τις αρχές της. Ενθαρρύνουν το διάλογο, προωθούν την πολιτισμική ποικιλομορφία και μπορούν να συνεισφέρουν στην ειρήνη και την ανθρώπινη ανάπτυξη. Koïchiro Matsuura- Πρακτικός οδηγός- Έκδοση 2009»
(Ο πρώην Γενικός Διευθυντής της UNESCO κος Koichiro Matsuura δέχεται φιλοτεχνημένη βυζαντινή εικόνα από την εικαστική Πρόεδρο του Ομίλου UNESCO για τον Πολιτισμό της Ειρήνης κα Κατερίνα Δημητρίου. Στη συνάντηση παρευρέθηκε η ταμίας του Ομίλου κα Αναστασία Δόριζα)